« لوله و اتصالات و نشت‌بندها »

مدرس: مهندس توماج جوزا علیزاده
محل برگزاری: مجتمع شهید بهشتی جم
برگزارکننده: بینش پژوهان آتی  (bpati.ir)

مقدمه

شبکه‌های لوله‌کشی و مجموعه متعلقات آن در صنایع مختلف (نفت، گاز، پتروشیمی، نیروگاه، آب و فاضلاب و صنایع‌سنگین) از حیاتی‌ترین بخش‌های تاسیسات به شمار می‌روند. انتخاب صحیح جنس لوله، روش اتصال، نوع نشت‌بند (گسکت/پکینگ) و اجرای دقیق عملیات نصب، مستقیماً بر ایمنی، پایداری و هزینه‌های نگهداری تأثیر می‌گذارد. دوره آموزشی «لوله و اتصالات و نشت‌بندها» با هدف ارتقاء توانمندی فنی کارکنان سازمان، کاهش ریسک‌های عملیاتی و هم‌راستا کردن اجرا با استانداردهای مرجع طراحی و نصب، طراحی و اجرا شد.

معرفی برگزارکننده: بینش پژوهان آتی

بینش پژوهان آتی  با بیش از یک دهه تجربه در آموزش‌های تخصصی حوزه‌های ابزار دقیق و مکانیک صنعتی، مأموریت خود را ارتقاء مهارت فنی نیروی انسانی سازمان‌ها قرارداده است. این مؤسسه با دوره‌های ترکیبی تئوری و عملی، بهره‌مندی از اساتید با تجربه عملی و صدور گواهی معتبر، بستری فراهم می‌آورد تا کارکنان سازمان‌ها سریع‌تر و اثربخش‌تر آماده انجام وظایف تخصصی شوند. دپارتمان مکانیک بینش پژوهان، دوره‌های تخصصی مانند لوله‌کشی صنعتی، شناخت اتصالات و تست‌های نشت را به‌صورت کاربردی ارائه می‌دهد تا نیازهای واقعی صنعت پوشش داده شود.

اهداف کلیدی دوره

• ارتقاء دانش فنی شرکت‌کنندگان درباره انواع لوله‌ها و اتصالات.
• آموزش انتخاب صحیح مواد و اتصالات متناسب با فشار، دما و سیال.
• آشنایی عملی با نصب، مونتاژ و تعویض نشت‌بندها (گسکت‌ها و پکینگ‌ها).
• آموزش روش‌های تست و بازرسی برای تشخیص و رفع نشت.
• انتقال تجربیات عملی برای کاهش خطاهای اجرایی و افزایش ایمنی.

ساختار دوره و روش آموزشی

دوره به‌صورت ترکیبی و فشرده (تئوری + کارگاه عملی) برگزار شد و شامل ارائه‌های فنی، نمایش نمونه‌های واقعی، کارگاه مونتاژ و تمرین تست فشار بود. رویکرد آموزشی بر یادگیری مبتنی بر کاربرد (hands-on) تأکید داشت؛ شرکت‌کنندگان عملاً اتصالات را مونتاژ، گسکت‌ها را نصب و تست‌های هیدرواستاتیک را تحت نظارت مدرس اجرا کردند.

برنامه پیشنهادی (نمونه ۳ روزه)

روز اول — مبانی و شناخت تجهیزات

• معرفی انواع لوله‌ها: فولادی، استنلس استیل، مسی، کربن استیل، PPR، PVC، CPVC.
• انتخاب ماده بر اساس سیال، دما و خوردگی.
• آشنایی با سایزها، Schedule و ضخامت دیواره.

روز دوم — اتصالات و نشت‌بندها

• اتصالات جوشی، پیچی، فلنجی، سوکتی و فیتینگی.
• انواع فلنج‌ها و کلاس‌های فشاری (Class 150, 300, 600 …) و استانداردهای مربوط.
• معرفی گسکت‌ها: الاستومری، PTFE، اسپیرال‌واند، RTJ و کاربرد هرکدام.
• پکینگ‌ها و آب‌بندی شیرها.

روز سوم — تست، بازرسی و مدیریت نشتی

• روش‌های تست: هیدرواستاتیک، پنوماتیک، تست با مایعات نشانه‌گذار.
• روش‌های بازرسی غیرمخرب (NDT): Dye Penetrant, التراسونیک, رادیوگرافی.
• تشخیص و ترمیم نشتی، انتخاب مواد جایگزین، مدیریت ریسک و نگهداری پیشگیرانه.

سرفصل‌ها و محتوای تخصصی

1. انواع لوله و مشخصات مواد — خواص مکانیکی، مقاومت به خوردگی، محدوده دمای کاری، ضریب انبساط حرارتی.
2. بنیادهای طراحی لوله‌کشی — اصطلاحات کلیدی، محاسبات فشار و دما، انتخاب Schedule و نمودارهای انتخاب سایز.
3. اتصالات و روش‌های اجرا — جوشکاری (SMAW, GTAW, GMAW)، اتصالات فلنجی و روش‌های آب‌بندی، مونتاژ رزوه‌ای و نکات کاربردی.
4. نشت‌بندها (گسکت‌ها و پکینگ‌ها) — مواد سازنده، سازگاری شیمیایی، محدوده دما و فشار، راهنمای انتخاب گسکت مناسب.
5. استانداردهای کلیدی — ASME B31.1, B31.3, B16.5, API 6A, API 610, ANSI, ISO, DIN .
6. آزمون‌ها و روش‌های بازرسی — تست هیدرواستاتیک، تست پنوماتیک، روش‌های تشخیص نشتی با محلول صابونی یا گاز هلیوم.
7. نگهداری و مدیریت نشتی — استراتژی‌های پیشگیرانه، CBM، تحلیل علت‌یابی ریشه‌ای (RCA).

تمرین‌های عملی و شبیه‌سازی‌ها

• مونتاژ فلنج با گسکت‌های مختلف و اندازه‌گیری گپ و گشتاور مناسب.
• اجرای تست هیدرواستاتیک روی شاخه لوله نمونه و تحلیل نتایج.
• تشخیص نشتی در نمونه‌های دارای عیب و معرفی روش تعمیر.
• تحلیل موارد واقعی خرابی و پیشگیری از تکرار خطا.

دستاوردهای مورد انتظار

• انتخاب صحیح لوله و اتصال متناسب با شرایط سرویس.
• شناسایی و نصب گسکت مناسب.
• اجرای تست‌ها و بازرسی‌های پایه.
• کنترل کیفیت و ایمنی در اتصالات.
• ارائه راهکارهای کاهش نشت و بهبود نگهداری.

ارزیابی و گواهی

در پایان دوره، ارزیابی نظری و عملی انجام و به افراد موفق، گواهی حضور و مهارت از بینش پژوهان آتی ود اعطا شد. مسیرهای تکمیلی شامل دوره‌های پیشرفته جوشکاری، NDT تخصصی و طراحی لوله‌کشی پیشنهاد شد.

توصیه‌های فنی

• رعایت ایمنی کامل در تست پنوماتیک.
• توزیع یکنواخت گشتاور پیچ‌های فلنج.
• انتخاب گسکت بر اساس سیال، فشار و دما.
• مستندسازی عملیات نصب و تست.

جمع‌بندی

دوره «لوله و اتصالات و نشت‌بندها» که توسط مهندس توماج جوزا علیزاده در مجتمع شهید بهشتی جم برگزار شد، نمونه‌ای موفق از آموزش تخصصی مبتنی بر نیاز صنعت بود. ترکیب تئوری با کارگاه‌های عملی، آموزش استانداردهای مرجع و تمرین‌های واقعی، کارکنان را برای مواجهه با چالش‌های روزمره آماده ساخت. بینش پژوهان آتی ود با ادامه این برنامه‌ها به ارتقاء مهارت‌های فنی و ایمنی صنعت کشور کمک می‌کند.